«Ұлттық ерекшелік тұрғысында бізге конкурент мектептер ашылсын»
Заманның ағымында адамдардың да талғамы жаңарады. Біздің қоғамда бойындағы қабілеті кейбір кемелденген тұлғаларды басып озуға қауқарлы жас азаматтар жиі ұшырасады. Тек оны байқап, өмірлік бағытын табу үшін жол көрсетіп жіберуге тиіспіз. Осы айтылған міндетті абыроймен атқара алып жатырмыз ба?
Сөз басында мына бір мысалға мән беріп қарайықшы. Табиғатта алтынды таза күйінде кездестіру өте сирек құбылыс. Оны тазалап, шикізат күйінен өнім жасап шығару тіпті күрделі. Ал, шынында алтын сортының даяр күйінде табылған түріне біз «саф» деген атау береміз. Дәл қазір саф алтындай бағалы баланы табу үшін біраз еңбектенуге тура келеді. Мәселенің төркіні – мектеп оқушыларының білім деңгейі мен сапасында жатыр.
Елімізде білім саласы бойынша көптеген жүйелі жұмыстар жүргізіліп жатқаны баршаға мәлім. Азды-көпті мәселелерді есепке алмағанда аяқ алысымыз жаман емес. Жаһандық даму заманында бәсекеге қабілетті жастарды тәрбиелеуге жұмсалған күш болашақ үшін үлкен инвестиция десек болады. Бұл туралы қоғамда әртүрлі пікірдің туындауы заңды. Қазіргі адамдардың санасында қалыптасқан түсінік бойынша баланың ой-өрісі мен таным көкжиегі кеңейіп, зейіні шоғырланатын мекеме – мектеп. Алайда алдына келіп тұрған шәкіртке қатып қалған қағидаға толы сабақ беретін мұғалімдердің қарасы көбейіп келеді. Өйткені білім алушының заңды өкілі қоятын ең негізгі талап – перзентінің ағылшын және орыс тілдерінде терең білім алуы. Сонымен қатар жаратылыстану бағытына да баса назар аударуды өтінеді. Ең сорақысы, сол жандардың баласы қазақ тілінде сөйлей алмаса һәм тарихы мен әдебиетін, мәдениеті мен дәстүрін білмей тұрса, оны әбестік санамауында жатыр. Бұл – абсурд!
Жуықта жоғарыда айтылған түйткілдің шешілуіне зор ықпал еткен жайт орын алды. Ол Қызылорда қаласында «QAZBILIM» ұлттық лицейінің ашылуы. Иә, біздің қаламызда тамыз айында 600 оқушыға арналған сапалы білім мен ұлттық тәрбиеге негізделген лицейдің ашылғаны Сыр жұртшылығы үшін үлкен жаңалық болды. Ашылғанына небәрі 5 ай болған мекеме өз мақсатына жете алды ма? Қандай жетістіктерге қол жеткізді? Нендей кедергілер мен мәселелер бар? Осы орайда «QAZBILIM» ұлттық лицейінің Қызылорда қаласы бөлімшесінің жетекшісі Айтжан Батаймен әңгімелесудің сәті түсті.
— Айтжан Батайұлы, бүгін сізбен дидар ғанибет болып, әңгімелесудің реті келіп тұр. Сұхбатқа дейін ғимарат ішіне шолу жасап өткен болатынмын. Небәрі 5 ай уақыт үшін айтарлықтай нәтижені көрдім. Енді сізге қояр алғашқы сауал, Қызылорда қаласында ұлттық лицейдің ашылуы тың бастама болғаны айтпаса да түсінікті. Бұл жаңалықты көпшілік қалай қабылдады?
— Меніңше, орта жақсы қабылдай алды. Шын мәнісінде, елімізде ұлттық лицейлер бар болғаны 2 жыл бұрын ашыла бастады. Бұл тек Сыр халқына емес, тұтас Қазақстанға тың дүние болды деп айта аламын. Бізге қарағанда ақпараттық техникалық базасы, ұстаздары, кадр мамандары мықты мектептер бар. Мәселен, Назарбаев зияткерлік мектебі, Білім инновация лицейі. Ал, бұл жерде ескерілуі керек ең маңызды жағдай, ол – білімнің ұлттық бағытта, рухани тұрғыда берілуі. Білім ордасының басты артықшылығы сол. Байқасаңыз, шет мемлекеттерде бұрыннан ұлттық лицейлер бар. Оқушы ең алдымен өзінің ұлттық құндылықтарына қанық болады. АҚШ, Түркия, Қытай мемлекеттерінде бұл үрдіс ежелден қалыптасқан. Қазақстанға да ұлттық лицей керек, тиісінше ұлттық жоба да қажет. Мұны түсінуге біздің қала тұрғындарының дейгейі жетеді. Сол үшін оң көзқарас танытарына сенемін.
— Қызылорда оқушыларының білім деңгейіне көңіліңіз толады ма? Ұлттық лицейдің мақсаты мен міндеттері туралы жас буын біледі ме?
— Біз қазіргі кезге дейін оқушыларға ортамыздың мақсаты мен міндеттерін түсіндіріп келеміз. Былайша айтқанда, әлі үйренісе қойған жоқ. Десек те, өзге мектептерден ерекшелігіміз айқын сезіледі. Мысалы, таңертең 4 сабақ өткізгеннен кейін оқу сағатына арнайы уақыт арнаймыз. Оқу сағаты деген не десеңіз, 1 деңгейдегі сыныптарға оқу сағаты жүреді, үлкен сыныптарға да сондай. Бұл ретте оқушылар бірге белгілі бір әдеби, көркем шығарманы таңдап оқиды. Таңдау барысында мұғалімдер барынша ұлттық сарындағы туындыларды ұсынады. Келер жиында жастар сол шығарманы мазмұндап, талдап, талқылауға бейімделіп келе жатыр. Өз кезегінде бір маусым бойы оқылған кітаптарға байланысты ауқымды шара ұйымдастырылады. Нәтижесінде үздік деп танылған шәкірттерге марапат тағайындаймыз. Сол арқылы балаларға лицейдің бағыты мен міндеттерін түсінуге ықпал жасап келеміз. Тіпті кей ата-аналар баласының кітап оқуға деген қызығушылығы оянғаны үшін бізге алғыс та айтып жатады.
Тағы бір дүние, бүгінде көптеген ата-ана біздің мектепке балаларын ұлттық лицей болғаны үшін, өзгеше білім беру методикамыз үшін әкелгенін жасырмай айтып жүр.
— Контингент қанша, қанша оқушы білім алып жатыр?
— Біздің орталық 500 оқушыға арналған. Мұнда бүгінде 138 оқушы білім алады. Оған сабақ беретін мұғалімдер саны – 38.
— Жарнама бар ма, қалай оқушыларды шақырасыздар?
— Біздің жарнама – білім сапасы.
— Біздің естуімізше, сіздерде химия, география пәндері бойынша сабақ беретін мамандар тапшы екен. Сол қаншалықты рас? Бұл мәселе қалай шешімін тауып жатыр?
— Бұл сауалға жауап берместен бұрын, мына дүниені түсіндіре кетейін. Біз мұғалімді жұмысқа алу барысында іріктеу шараларына баса назар аударамыз. Кез-келген талапкер маман біздің лицейдің базалық тестіне қатысуы шарт. Тестілеудің нәтижесінде 50% дұрыс жауап бере алған мамандарды қабылдаймыз. Содан соң құрылтайшымыз Аятжан Ахметжан мырза сұхбат ұйымдастырады. Сұхбат барысында: «Балалардың бойындағы ұлттық тәрбиеге көзқарасыңыз қалай?», «Сіз оқушыға ұлттық тәрбиені қалай игертесіз?» деп бағыттағы сұрақтар қойып, ситуациялық тапсырмалар береді. Бұл тәсілдерді біз де толықтай қолдаймыз. Өйткені мен де, менен басқа мамандар да бұл кезеңнен өткен. Енді маман тапшылығына келер болсақ, жалпы Қазақстан бойынша жаратылыстану бағытында білім беретін мұғалімдер тапшы. Ол біз үшін ғана емес, еліміз үшін үлкен мәселе болып тұр. Бірақ жұмысқа орналасу оңай деп қарастырсақ та, ары қарай іс жүзінде көздеген нәтижеге жете білу қиын. Жасыра алмаймыз, қарапайым тесттен өте алмайтын жандар өте көп.
— Мәселе қайда жатыр, сұрақтар соншалықты күрделі ме?
— Тест сұрақтары түсінікті әрі мейілінше жеңіл құрастырылған. Қарапайым мектеп бағдарламасында бар, 5-11 сынып оқушыларының өтіп жүрген тақырыптары десек те болады. Егер нақтысы қажет болса, осында жұмыс жасайтын 38 мұғалім тесттен өтті. Сол 38 маманға дейін 300-ден аса талапкер өте алмады.
— Жұмысқа қабылданатын жандар үшін талап қатаң екенін білдік. Жұмыс барысында соған лайықты бола алмаған педагогтар кездесті ме, маман тұрақтылығы қалай?
— Бұл сұраққа да қысқа-нұсқа жауап берейін. Өзінің бағыты мен жұмысын жақсы білген мұғалім үшін қиын еш нәрсе де жоқ. Ашығында, осы уақытқа дейін өз еркімен болмаса, біздің ықпалымызбен бас тартқан адам кездеспеді.
— Бір облыстарда «жұмысқа қабылданған әр мұғалім соңынан 10 оқушыдан алып келеді» деген қауесет бар. Бізде қалай? Бұл оқиға қаншалықты шындыққа жанасады?
— Біздің тараптан мұндай дүние болған емес, болмайды да. Ең бастысы, келген мұғалім білікті әрі жан-жақты болса жеткілікті. Мұғалім – тек білім беруші. Біздің мамандар – үлкен жетістік иелері. Қызылорда облысы бойынша 4 ұстаз «Ұлттық тестілеу орталығы» іріктеуінен өткен. Соның екеуі «QAZBILIM» ұлттық лицейінің ұстаздары. Бүгінде ҰБТ тапсыратын оқушылардың көп екені өзіңізге де мәлім. Сол ҰБТ сұрақтарын дайындау мәртебесіне ие болған Досхан ағай мен Балнұр апай. Бұл үлкен көрсеткіш емес пе?
— Алдағы жылы Қызылорда қаласының сол жағалауында ашылатын «Физика – математика» мектебіне бәсекелес бола аласыздар ма?
— Біз білім тұрғысында міндетті түрде бәсекелес боламыз. Ал, ұлттық ерекшелік тұрғысында бізге конкурент мектептер ашылсын.
— Қандай пәндер бойынша мұғалім жетіспейді?
— Тарих және математика. Шын мәнісінде тарих пәні бойынша сабақ беремін деп 100-ден аса маман келді. Оның ешбірі тесттің 50% нәтижесіне қол жеткізе алған жоқ. Біздің ел үшін өте ұят. Дәл қазір мектепте 2 мұғалім 36 және 40 сағатпен сабақ өткізіп жүр.
— Өздері келісті ме? Бұл академиялық жүктеме талаптарына сай емес қой…
— Амал жоқ. Маман тапшы. Бастысы, сабақ кестесіне кедергі келтірмейді. Мұғалімдермен келіссөздер жүргізілді. Барлығы заңды.
— Ұлттық ерекшелік туралы айтып жатырсыз, сабақ болар бір мысал келтірсеңіз.
— Ұлттық лицей болғандықтан басқа білім ордаларында осы уақытқа дейін болмаған ерекшеліктер өте көп. Соның бірі бізде жаңа жыл мерекесі мүлде атап өтілмейді. Безендіру жұмыстары, шырша, жарық шамдар болмайды.
— Қызықты парадокс. Демек, «Наурыз» мерекесінде барлығы керісінше дейсіз ғой.
— Ұлыстың ұлы күні жақындаған сәттен-ақ мекеменің іші қазақи нақышта безендіріліп, өте жоғары деңгейде ұйымдастыратын боламыз.
— Ашық сұхбатыңыз үшін рахмет!
Әңгімелескен Бексұлтан Бағдатұлы
