Сонымен биылғы оқу жылының аяқталғанына да бір ай уақыт болды. Бүгінгі күн ертеңге алмасып, өткен өмірімізді жалғастыратынын ескерсек, бұл оқу жылы да тарих қойнауына аттанды.
Қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістер, жаңару, жаңғыртулар білім саласына да әсерін тигізіп жатқаны анық. Бұны заңдылық санауымызға әбден болады.
Сонау алыста қалған балалық кезіміз, мектеп қабырғасындағы ең ыстық, ең сағынышты күндер ойға оралады. Ол кездегі халықтың, ұлттың білімге, жаңалыққа деген ұмтылысы ерекше еді. Қазіргідей компьютер, ұялы телефон, смартфон, планшет тағы басқа технологиялық жаңалықтардың болмауынан барша жанның айналдыратыны кітап болатын. Рухани қазынаның адамзатқа берері ұшан-теңіз еді. Қоғамдағы мұғалімнің орны алаш арысы М.Жұмабаев айтқандай, төрден болатын.
Келе-келе қоғам өзгерістерімен мұғалім сол биігінен айырылып қалды. Олар адам саналмайтын, санаспайтын, көзге ілмейтін, кім көрінген ойына келгенін айтатын жандарға айналды. Бұған олардың өз іс-әрекеттерінің де зор ықпалы болғаны шындық.
Бүкіл әлемді шарпыған тәжтажал індеті елдің мұғалімге деген көзқарасын өзгертті. Мұғалімді менсінбейтін кейбір ата-аналар үйдегі тентектерді тәрбиелеудегі олардың қиыншылықты еңбегін, бала тәрбиесіндегі ролін түсінді. Іле қабылданған «Педагог мәртебесі» туралы заң ұстаз құқығының тапталмауын, оның өмірдегі орнын анықтап берді. Енді оған ешкім жоғарыдан бұйрық беріп, кей жұмыстарға мәжбүрлей алмайды. Өз орнын сақтай білу бұдан былай өздеріне байланысты.
Мұндай ахуал мұғалімдер қауымының саннан сапаға көшуін талап етеді. Бұл қазіргі қоғамның да қажеттілігі. Бір кездері мектепке жұмысқа орналасуға кез келгеннің талпынғаны ақиқат. Ал, педагог қызметінің қиыншылығы ерекше екендігін солардың көбі бағамдай алмады. Бүгінгі мектепте сондай жандардың әлі де кездесетіні жасырын емес. Оқушылармен жұмыс істеуге дәл қазір олардың жанын, ішкі үнін түсіне білетін, өзара жақсы қарым-қатынас орната алатын, технологиялық құрал-жабдықтарды тамаша меңгеріп, шығармашылықпен еңбек ететін тұлғалар керек. Еліміздің білім саласында білікті мамандар қызмет істесе, онда болашағымыздағы ғылымның, мемлекеттің өркендеуі дұрыс жолға қойылмақ. Бұл мұғалімдер қауымының зор күш екендігін байқатады.
Өкінішке орай, салада келеңсіз жайлар кездесіп жатады. Жемқорлық деген жегі құрттың бұл жерде де ұшырасуы қарын аштырады. Ана бір жолы мектепке қажетті заттың өте қымбатқа бағалануы, жақында ғана бір мектептің он бес миллионға бағаланып, сатылмақ болғаны таңдай қақтырады. Ұйымдасқан жемқорлық иісі аңқып тұрған осындай оқиғалар жоғарыдағы осы сала қызметкерлеріне мәселеге қатты қарап, қатаң жаза қолдануды қажет етеді.
Тағы бір айтуды қажет ететін жай, аралас мектептер туралы. Аралас мектеп ана тіліміздің дамуына қойылған бірден-бір кедергі деуге болады. Мұндағы оқушылардың өзара қатынас тілі орыс тілі екендігі ұстаздарды да, ата-аналарды да ойландыруы керек. Туған тілді тұғырына қондырмай, мемлекеттің дамуын көзге елестету қиын. Ал, кейбіреулеріміздің үй ішінде де балаларымен орысша шүлдірлесетіні үлкен қасірет. Мұны баршамыздың ұғынатын уақытымыз жетті.
Осы жерде өткен жылы болған оқиға ойға оралады. Оңтүстік астанамыздағы заманауи технологиямен жабдықталған жаңа мектепті қазақ мектебі етіп ашпақ болғанда кейбір ата-аналар қарсы болды. Солар отыз-қырықтардағы өз ұлтымыз. Қоғам қайраткерлерінің, депутаттардың араласуымен мектеп қазақ мектебі болып ашылды. Оның ашылуына белсене қатысқан белгілі ұстазға әлгі ата-аналардың бірінің: «Сізді Воваға айтамын» деп қорқытқанын қайтерсіз? Тәуелсіз Қазақстанда тұрып бұлайша айту олардың құлдық санадан айыға алмағандығын көрсетеді.
Жақын арада әлеуметтік желіде бозбаланың салған видеосы жарқ ете қалды. Ол қазіргі мұғалімдер жайында ой қозғап, кеңес кезінде түсірілген фильмнен үзінді көрсетті.
Фильмде сабақ беріп жүрген мұғалима мен оқушы арасында сұрақ туындайды. Барлығы оқушы қыздың: «Сіз партияның қазіргі саясатын қолдайсыз ба?» деген сұрағынан басталады. Сөйтсе осы мұғалима Сталин кезінде де, Хрущев кезінде де, Брежнев кезінде де сабақ берген екен.
Бозбала біздегі мұғалімдерді фильмдегімен салыстыра әлі де құлдық санадағы жандар, өткен сайлауда болған оқиғалар жөнінде баяндап, «санасы құл адам қалайша тәуелсіз мемлекеттің болашағын тәрбиелейді?» дей келіп, оларды халық жауына теңеді.
Ойландыратын видео. Ойланатын көрініс. Енді бір сәт әрқайсымыз осы кезге дейін істеген жұмыстарымызға қайтадан ой жіберіп көрейікші. Осыны ар-ұят, адамгершілік таразысына тартайықшы. Сонда көптеген жайлардың беті ашылғандай болады-ау.
Қоғамда азаматтық көзқарас қалыптасып, болашақ ұрпақ отансүйгіш патриот болуы, мемлекет өркениет жолымен дамуы жолында мұғалімнің еңбегі зор. Әлгінде құлдық санадағылар өзі сияқты құлдар тәрбиелемей ме?
Ұзақ жылдар білім саласында еңбек еткен адам ретінде байқағаным, қазіргі көптеген жас ата-аналар баласының үстінен құс ұшырғысы келмейді. Мұғалімнің жөнге шақырған әрекетіне кінә артуға дайын тұрады. Сонан соң балаларының мамандық таңдауында оның қарым-қабілетіне емес, өзінің тұрмыс жағдайына иек артады. Осыдан келіп бүгінгі күні дипломы іске аспай жатқан құқық мамандары, әкімшілік орында жұмысқа тұруға ниетті жастар көп-ақ, бірақ білім-білігі нашар. Есесіне ауыл шаруашылығында механизаторлар жетіспейді. Мал бағуға бақташылар табылмайды. Қазіргілер ондай жұмыстарды менсінбейді, қиындығынан қашады.
Шын мәнінде, болашақтың бүгіннен басталатынын ескерсек, өз қызметімізге жаңаша пайым, түсінік керек-ақ. Өйткені мұғалім болашақты тәрбиелеп жатыр. Адамды тәрбиелеу, тұлғаны қалыптастыру ұзақ уақытты қажет ететін қиыншылығы мол, қызығы да табылатын, көп еңбек етуді керек ететін жұмыс екендігі рас. Қазіргі мұғалімдерге өз мамандығын жетік білумен бірге, жаңа технология құрал-жабдықтарын ұршықтай үйіріп, шәкірттерімен бірін-бірін айтпай-ақ түсінетіндей қарым-қатынас орната білу, ең бастысы, шығармашылықпен жұмысын жүргізе білуі керек. Сонда ғана болашақта бәсекеге қабілетті жас ұрпақ тәрбиеленеді.
Өтебай Серәлі,
Ақтөбе
