Қазіргі таңда ерекше білімге қажеттілігі, мектеп жасына дейінгі әртүрлі бұзылыстары бар балалар балабақшаларда тәрбиеленуде. Осы санаттағы балаларға қолдау көрсетудің маңызы зор. «Шағбан» балабақшасы өз жұмысын 2014 жылы бастады. Біздің негізгі мақсаттымыз — ерекше білім алуды қажет ететін балаларға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету. Сондықтан балабақша логопед, психолог, дефектолог, әлеуметтік педагог, емдік денешынықтыру, монтессори кабинеттермен жабықталып, арнайы мамандарымен қамтылды.
9 жылда 570 ерекше білім алуды қажет ететін балаларға қызмет көрсетіліп, оның 189–і жалпы орта білім беру ұйымдарына қосылды. Айтар болсақ, 2014 жылы 5 бала, 2015 жылы 17 бала, 2016 жылы 23 бала, 2017 жылы 18 бала, 2018 жылы 22 бала, 2019 жылы 25 бала, 2020 жылы 21 бала, 2021 жылы 23 бала, 2022 жылы 19 бала, 2023 жылы 16 бала.
Бүгінгі күні «Шағбан» балабақшасы 110 ерекше балаға қызмет көрсетуде. Олардың ішінде тірек-қимыл және сөйлеу тілінің бұзылыстары бар, зияты зақымдалған, психикалық дамуы тежелген, аутистикалық спектр бұзылыстары бар, есту қабілеті бұзылған балалар бар.
Білім беру жүйесі әрбір баланың білім алу қажеттіліктеріне нақты әрі сәйкес келуі тиіс, яғни арнайы жағдайлар жасалуы қажет. Осыған орай, балаларға психологиялық, педагогикалық сүйемелдеу көмегімен қамту мақсатында арнайы мамандар: логопед, дефектолог, психолог, емдік денешынықтыру нұсқаушы және тәрбиешілер командалық бағалау жасап, ерекше балалардың қажеттіліктерін анықтап, қолдау көрсетудің жеке дамытудың бағдарламаларын бейімдеп жасайды. Сонымен бірге, танымдық, сенсорлық, қимылдық, эмоционалдық ойындар арқылы сабақ құрылымы бойынша дағдыны қалыптастыруда.
Қазірде ерекше білімге қажетттілігі бар балаларға қолдау көрсетуде әлеуметтік білім беру моделі қалыптасуда. Яғни, әлеуметтік модель дегеніміз — ерекше балаларымыздың білім алуына қолдау көрсете отырып, қоршаған ортаға бейімдеуге бағытталған. Ендеше әртүрлі бұзылыстары бар балаларды қоршаған ортаға бейімдеу үшін, олар қандай қажеттілікке мұқтаж? Олардың қажеттіліктерін анықтау үшін ең бірінші топтық кешенді бағалауды қажет етеді.
Бұл пәнаралық топтық бағалау баланың жаңа туылғаннан бастап мектеп жасына дейінгі, мектеп жасындағы ерекше балалардың барлығына жүргізілуі тиіс. Және де қажеттіліктер анықталғаннан кейін ерекше балалармен жұмыс жасауда жұмыстың жүйесін өзгертуді талап етеді. Бұл – инклюзивті білім берудің негізгі мақсаты.
Осыған орай, балабақшада арнайы және инклюзивті білім беруді дамытудың ұлттық-ғылыми практикалық орталығының ерекше балаларға арналған мектеп жасына дейінгі үлгілік оқу бағдарламасына сәйкес психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің нормативтік базасы құрылды.
ППСҚ қызметі туралы бұйрық шығарылды, туралы ереже бекітілді, мамандарының лауазымдық қызметі бекітілді. Сүйемелдеудің қызметі:
1. Балаларды психологиялық-педагогикалық тексеруден өткізу;
2. Нәтижелерін тиісті нысанда құжаттау;
3. Қажеттіліктерін анықтау;
4. Сүйемелдеудің жеке бағдарламасын жасау;
5. Жеке және топтық сабақтар жүргізу;
6. Ата-аналарға кеңес беру.
Осы орайда, ата-аналармен жұмыс жасаудың ерекшелігіне тоқталайын. Ерекше балаларды тәрбиелеуде мамандардың қолдау көмегінің аясында отбасылық жанұя мүшелерін педагогикалық үдеріске тарту, яғни үй жағдайында түзету-дамыту жұмыстарын жалғастыру әдісі пайдаланады. Айталық, балабақшада «Ата-аналар клубы» жұмыс жасайды және оларға түзету жүмысының бағыттары бойынша мамандар сабақ жүргізіп отырады.
«Шағбан» балабақшасында білім беру процесін ұйымдастыруда әртүрлі баламалы әдістерді пайдаланады. Алгоритм бойынша нұсқаулықтар, пиктограммалар, пекскарточкалар, фразалық құрылым арқылы схема тірек сөздік пен суреттер, Нумикон және Монтессори әдістемелері. Сонымен қатар балабақшада иппотерапиямен оңалту қызметі көрсетіледі.
Иппотерапия әдісі 2017 жылдан бастап әлеуметтік-психологиялық сауықтыру жұмыстары бағытында жүргізіледі, яғни физикалық және психикалық денсаулығын жақсартуға арналған. Бұл әдіс тірек-қимыл бұзылыстары бар және аутистік белгілері бар және тағы басқа балаларда қатыстыруға болады.
Әдетте, тірек-қимыл қозғалысы бар балалар жүру кезінде бұлшық еттері қозғалмайды. Атқа міну барысында аттың қимылы бұлшық еттердің қозғалуына ықпал жасайды. «РАНЧО» иппотерапиясында тәжірибелік сабақты арнайы мамандар (дефектолог, логопед, психолог, ЕДШ нұсқаушы) жүргізеді.
Қазіргі таңда иппотерапиялық оңалтуға бала- бақшадағы барлық балалар қамтылуда. Осындай жұмыстар нәтижесінде 2017 жылы Қазақстан Республикасы параолимпиадасының халықаралық ат спорты жарысына облыс атынан қатысып, ІІІ орынды иеленді. 2022 жылы шілде айында Өскемен қаласына Қазақстан Републикасы Ат спорт федерациясының кубогы үшін VI ашық республикалық жарысына қатысып, ІІІ орынға қол жеткізді. Сол жылы Өскемен қаласына паралимпиадалық пара ат спортынан Қазақстан Республикасының чемпионатына жарысқа қатысып, ІІ орын иеленді. Биыл қыркүйек айында 2 ерекше бала спорттық жарысқа қатысу жоспарлануда.
Жапырақ Ұзақбаева,
Бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкіл,
«Альтаир-Бөбек» қоғамдық қорының директоры,
«Шағбан» балабақшасының құрылтайшысы
