«Қызылорда су жүйесіне» телміре қарайды
Тектіліктің туын түсірмеген түркі елі ішетін суына да ізет көрсетіп, оны «тіршіліктің қайнар көзі деп» әспеттеп, тіпті «Қайғысыз қара суға да семіреді», «Судың да сұрауы бар» деген мақал-мәтелдерді өмірінің тұздығы еткен. Тіршілік тізбегіне терең үңіліп қарайтын болсақ, бір жұтым судың да қаншалықты қадірлі екенін аңғару қиын емес. Өйткені, отыз күн Оразада күні бойы нәр татпай жүретін адамдар ауызашар сәтінде алпыс екі тамырына ағылған судың сылдыры естіліп, дәмі сезілетінін айтады. Қара судың қадірі қалалықтар үшін де маңызды. Әсіресе, көп қабатты үйде тұратындар тіршілік көзінің тоқтамауын тілейді. Дегенмен қалалық деген аты болмаса, ауылдағыдай күн кешіп, ауыз суды тасып ішіп отырғандар қаланың шеткі ауылдарында жоқ емес. Ауыз су мәселесінде ауыз толтырып айтар жаңалықтар бар ма? Соған тоқталып көрелік.
Бұл туралы қала әкімдігінің баспасөз орталығында өткен брифингте «Қызылорда су жүйесі» МКК басшысының бірінші орынбасары Нұрлан Өтепов баяндаған болатын.
— Бүгінгі күні кәсіпорын 84548 тұтынушыға қызмет көрсетеді, яғни қала тұрғындарының 100 пайызы орталықтандырылған ауыз су жүйелерімен толық қамтылған. 2022 жылы ауыз су, кәріз жүйелеріне ағымдағы жөндеу жұмыстары толық орындалды. Атап айтқанда, кәріз су жүйелеріндегі 239 метр тозығы жеткен құбыр ауыстырылды, ауыз су жүйесіндегі тозығы жеткен 81 дана ашып-жабу ысырмалары және 6 дана кері клапандары, істен шыққан өрт гидранттарының 22-сі жаңартылды және тағы да басқа жұмыстар 103,5% пайызға орындалды, — деді Нұрлан Кеңесұлы.
Кейбір тұрғындар бұл құр сөз екенін айтады. Себебі, көп қабатты үйлер су тартқыш мотормен отырғанын айтса, Титов шағын ауданындағылар лайсаң судың ағатынын, таза суды арнайы мекемелерден сатып алып ішетінін ашық айтады. Ауыз су деген сылдыр сөз екенін айтпаса да білеміз. Көп қабатты тұрғын үйлерге келетін сумен жуынып-шайынбаса, мейірленіп шай ішіп, шөл басуға жарамайтынын жасырмай-ақ қойған жөн.
Бірақ, ресми деректерде мін жоқ. Өткен жылы инвестициялық бағдарлама арқылы 3,7 шақырым ауыз су жүйесі мен 0,14 шақырым кәріз жүйелеріне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілсе, қалалық тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы бөлімі арқылы 11 ұңғымаға күрделі жөндеу, қалалық құрылыс бөлімінің тапсырысымен 1,8 шақырым ауыз су жүйесіне, 5,5 шақырым кәріз жүйесіне және 2 бірлік КНС-на (Гарант, Агропромм) қайта жаңғырту жұмыстары атқарылған екен.
Нұрлан Өтепов «қала 100 пайыз таза сумен қамтылған» дейді де: «Қазіргі таңда «Бәйтерек» тұрғын ауданын ауыз сумен тұрақты қамтамасыз ету үшін 7 ұңғымадан тұратын су алу құрылымының құрылысы жүргізілуде. Сонымен қатар, биыл 10 шақырым ауыз су жүйелері мен қолданыстағы 12 бірлік КНС-на қайта жаңғырту жұмыстарын жүргізу жоспарланған» деп олқылықтың бар екенін тағы айтып қалды.
Бұдан бөлек, кәсіпорын 8 сектор бойынша тазалық қызметін, қоқыс шығару, полигон, 297 көп қабатты тұрғын үйге ортақ меншікті күтіп ұстау және тұрғын үйлерді қайта жаңғырту қызметтерін атқарып келетінін де тілге тиек етті.
Көппәтерлі тұрғын үйлерге кондоминиум объектісінің ортақ меншіктегі мүліктеріне күрделі жөндеудің жекелеген түрлері бойынша 2011-2022 жылдар аралығында 180 көп пәтерлі тұрғын үйлерге жөндеу жұмыстары жасалған. Биыл 12 көппәтерлі тұрғын үйге күрделі жөндеу жұмысын жүргізуге бюджеттік өтінім тапсырылған. Яғни, бұл он екі үйдегі ахуал әлі алаңдатарлық деген сөз.
Жә, барға қанағат. Әлемдегі бір тамшы суға зар болып отырған елдерді көріп сырбойылықтар шүкірік етеді. Негізінен, тұщы су тапшылығы ХХІ ғасырдың он жаһандық қатерінің қатарына жатады. 2025 жылға қарай бұл мәселе алдыңғы қатардан орын алуы мүмкін деп болжануда. Ресми деректерге сүйенсек, дүние жүзiндегi 1 миллиард адам iшуге жарамды суға зәру. Жыл сайын 3 миллиардтан астам адам сапасыз судың кесiрiнен пайда болатын дерттерден зардап шегедi. Бүгiнде су тапшылығы – тек орталық азиялық елдердiң ғана емес, бүкiл әлемнiң бас ауруына айналған мәселе. Ауыз су – кез келген тірі жан үшін ең қымбат және қалпына келтіре алмайтын табиғи қор. Ауыз су тапшылығы Үндістан мен Африка көп елдеріндегі басты мәселелердің бірі. Cу тапшылығының салдарын Сыр елі де себезгілеп сезіп келеді. Бірақ біз Африкада өмір сүріп жатқан жоқпыз ғой.
Ауыз судан «аузы күйген» ағайын ауыл-аймақтарда қаншама десеңші. Ал, облыс орталығында отырып алып, таза әрі сапалы суға шөлеркеп жүрудің машақаты тіптен бөлек. Ауру астан болатын болса, су мәселесіне сылдыр һәм сылбыр қараудың зияны орасан.
Айдар САЙЛАУОВ
