«Тәрбие тал бесіктен» деген асыл сөздің астарында керемет ой жатқаны белгілі. Шырылдап дүниеге келген баланың ата-анасы қуанып, тойлататыны жұртқа мәлім. Кейіннен бала қалай өсіп жатыр, тәртібі, білімі қандай өзгерісте екендігі көп ата-ананы алаңдатпайды. Фокусты тек баланың дүниеге келуіне қоятын ата-аналардың басты міндеті, тәрбиені өз перзентіне лайықты түрде беру. Біз тәрбие беруші адамдардан адасып, басқа заттармен рухани сусындап жүргендейміз. Қазірге бұқара халықтың саналы ойын шамалы еткен нәрселер не екендігін сөз етсек.
Көк жәшіктің кереметтілігін, талай адамды ақпараттандыратын құрал екендігін жасыра алмаймыз. Бірақ, ішіндегі халыққа көрсететін «былықтардың» да саны азаяр емес. Еңбектеген баладан, еңкейген кәріге дейін бір-біріне махаббат төгіп, тікелей эфир барысында бір-біріне зәрін шашып отыратын, «екі жасты қосамыз» деген жалған ұранды көтеретін бағдарламаны көруді әдетке айналдырған. Отыздан асып, үйлену мүмкіндіктері жоғалған жандар отырса жақсы ғой, ана сүті ауыздарынан кеппеген, жастары жиырмаға жетпеген жеткіншектердің отырғаны адами тоқыраудың деңгейі іспеттес. Ұрысудан алдына жан-салмайтын, масқара болудың жоғарғы сатысына шыққан жоба қатысушылары мақал-мәтелдерден жаңылып, ана тіліміздің абыройын түсіріп жатқандары да көрсетіліп жүр. Ессіздікке бой алдырып, екі жастың махаббатын көрсетудің орнына, екі еркектің төбелескенін эфирден, қос арудың жанжалдары бағдарламаның жалған сценарийі секілді көрінеді. Арзан атаққа мас болып, мастық иісімен қоғамды сасытатын бағдарлама қатысушылары сіздің балаңыз, біздің араласатын достарымыз болуы мүмкін. «Әй дейтін әже, қой дейтін қожа» болмаған соң, «өзім білемінге» салып жүрулері отбасы тәрбиесіндегі олқылықтан екенін түсінуіміз керек. Мемлекет тарапынан ешқандай шектеу қойылмаған бағдарламаны, адамдардың өздері ғана шектей алады. Пультті қолыңызға алып, басқа арнаға ауыстырасыз немесе сол бағдарламаны көріп адам кейпінен маймыл кейпіне ауысасыз. Халықтың санасының өсіп, тұлғалық дамуын тежейтін бағдарламаларды көруді тоқтату керек.
Әрине, тәрбиені тек теледидардан алады деу қате болар еді. Барлық ата-ана өз баласының тәртібіне, ертеңіне өзі жауапты. «Балық басынан шіриді» деп, балаңызға көңіл бөлудің орнына, өтірікке құрылған бағдарламаларға көз жасын төгуді тоқтатпасаңыз, ешкімге өкпелемеңіз. «Ұядан не көрсе, ұшқанда соны іледінің» кебі балаңыздың тағдырын суреттеп берсе, бармақ тістеу сол сәтте болады. Шет мемлекеттер даму жолына түсіп, алды аспанмен сырласып, ғарышты бағындырып жатқанда, біздің тәрбиені әлі күнге жұртқа түсіндіріп, отбасы құндылықтарынан аса алмай жүруіміз ел болып өсуімізді тежейді. Экраннан көрініп жүрген кез-келген адам бойындағы бір әдет немесе сөзінің кей бөліктері бір адамға әсер ететінін түсінуі керек. Арзан атақтың соңына түсіп, хайп қуып, адами бейнеңізден қашып кетпеңіз.
Көк жәшік адам дамуына жұмыс жасау үшін пайда болған құрал. Ақпарат таратып, елдің көзін ашуға негізделген құралды кей топтардың арам пиғылдарының әсерінен құнсыздандырып алдық. Қазіргі таңда «көк жәшік» десе, тек қана аборигендердің сезімін көрсететін бағдарламар еске түсетіні содан. Сын түзелмей, мін түзелмейді. Тіліміз тиіп кетсе, жүйкемізге бірінші тиген бағдарламалардан көріңіз. Өмірлік серігін тауып, сол бағдарлама арқасында отбасы болып отырған жандарға бақыт тілейміз. «Таяқтың екі ұшы бар» дегендей, ұсынушы ұсынған дүниені, қабылдаушы қабылдамаса, дүние төңкерілмес. Құнды уақытты құнсыздандырып теледидардың тәрбиесіз тележобаларына телміруді қойсақ деймін. Өскелең ұрпақтың алдында басымызды тік көтеруіміз үшін, көк жәшік алдындағы жамбасымызды көтерейік. «Ауруын жасырған өледі» дегендей, көзге сүйелдей шыққан бағдарламаны сөз еткеніміз ертеңіміз үшін. Жанарымызды жүгенсіз жандарға жабыстырмай, реті келсе, телеарналарды да ауыстырайық.
Айтпақшы, әлеуметтік желідегі әңгіме басқа. Оны келесіде жазамыз.
Қ. ӨТЕБАЙ
