«Ашу дұшпан ақыл дос, ақылыңа ақыл қос». Ақылсыз адамдардың ашуланшақ келетіні, ақылдылардың ашумен араласпай, сабырмен ғана сәлемдесетіні баршаға аян. Жер шарының басты тұрғындары адамдардың бір-бірімен тату тәтті өмір сүрулері үшін қандай жағдай жасаулары керек? Жасаған қылмыстарын мінезге жауып, жағымсыз мінездерімен күреспей, жәбірленушімен күресетін адамдар көп-ақ. Мінездерін бойына сыйдырмай, айналасындағы адамдарға шашып жүретін ашуланшақ адамдардың азаятын түрі жоқ. Қоғамда болатын қылмыстың басым бөлігі өзінің мінезін басқара алмайтын адамдардан шығады. Адуын мінез жануарларға да тән құбылыс дерсіз. Өздеріне қауіп бар екенін сезетін жануарлардың айбат шегіп, өзінің қауіпсіздігін қорғайтыны табиғаттың өзгермес болмысы. Иә, адамдар да мінездерін, күштерін өздерін қорғау мақсатында жүзеге асырса дейміз-ау. Жазықсыздан жазықсыз жапа шегетін жұрттың, өзгенің агрессивті іс-әрекетінен құрбан болып жататыны өкінішті жағдай. Үлкендердің бір затты не болмаса жерді бөліске сала алмай, бір-біріне жұдырық ала жүгіретіні жасырын емес. Жануарларда жоқ сананың иеленушілері адамдар ақылмен іс қылса шешілмейтін мәселе жоқ. Ересектердің ессіздіктерінің әсері өздеріне ғана емес, енді қалыптасып келе жатқан жастардың ойын бұзатыны тағы бар.
Қазіргі таңда қоғамда жастардың тәртіпке бағынбай, тура жолдан теріс кетіп жатқандарын көреміз. Бозбала шағының берекетін бейберекет істерімен кетіріп, бойларында жаман энергияның көздерін ашып, жұртты төмпештеп, әлсіздің көздерін жұдырықпен жауып тастап жатқан сотқар жеткіншектер баршылық. Көше мәдениеті деп өздері абырой санайтын жабайы жүздесулер тас ғасырынан келе жатқан ұйым ба дерсіз. Сондықтан ескі ойлардан арылту үшін өз тағдырларын бұзып жатқан жастарға жөн сілтеуіміз керек. Мектеп табалдырығында оқушылардың осындай қылмысты істерге баруын мектептен ғана көрмей, ата-ана жауапкершілігін де сөз еткеніміз дұрыс шығар. Баланың психологиясына өзгеріс әкелетін ұялы телефондарды шектеу ата-ананың басты міндеті болуы тиіс. Баласының үйде немен айналысып, не көріп жатқандығын білмей, жағымсыз жағдай орын алса, жауапты мектептен алғысы келетін ата-аналарға не дей аламыз? Қазіргі таңда сотқар оқушылардың ісімен айналысу үшін мектепте шаралар өткізуден бөлек, ата-аналар да үйінде түсіндірме жұмыстар жасағаны дұрыс.
Облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаев облыста орын алған тәртіпсіздіктерге байланысты, кәмелетке толмаған жеткіншектердің жасаған құқық бұзушылықтарына байланысты шұғыл түрде жиын өткізген болатын. Аталған жиынға қатысқандар тізімінде облыс әкімінің орынбасарлары, қала, аудан әкімдері, полиция департаментінің басшылары болды. Облыс әкімі әуелі Қазалы ауданында бұған дейін де жаппай төбелес болғандығын айтып, аудан әкімі мен жергілікті полиция өкілдерін қатаң сынға алды. Сонымен қатар суық қару қолдану дерегі Қызылорда қаласындағы №217 мектепте тіркелгенін, Байқоңыр қаласындағы №275 мектебінде де төбелес болып, Жалағаш кентінде екі оқушының арасында жанжал орын алғанын атап өтті.
Болған жағдайларға байланысты полиция департаменті басшысының міндетін атқарушы Шамшидин Амитов, Қызылорда қаласы, Қазалы, Жалағаш аудандарының әкімдері және облыстық білім басқармасының басшысы Мейрамбек Шермағанбет түсінік берді. Жастарды әлеуметтендіру шаралары дұрыс өткізілмейтінін, тәрбие жұмыстары тек есеп беру мақсатында ғана жүзеге асатынын облыс басшысы қатаң түрде баяндады. Оқиғаға жауапты тұлғалар істің салдарымен күресіп, төбелестің негізгі себебін анықтап, шұғыл түрде шара қолдануды тапсырды.
Ата-аналар өздерінің жауапкершілігін сезініп, аталған жағдайға дұрыс бақылау жасамаған лауазымды тұлғаларға тиісті шара қолдану керектігін айтты. Бала тәрбиесін мектепке ғана артуға болмайтынын ескертті.
— Бәріміз де ата-анамыз. Әрбір ата-ана таңертең мектепке шығарып салған баласының үйге есен-сау оралатынына сенімді болуы керек. Ал, полиция мен мектеп бұған қол жеткізе алмай отыр. Қызылорда қаласы мен Қазалы, Жалағаш ауданы бойынша полиция басқармаларының жауапкершілігі қаралсын. Сонымен қатар, аталған мектеп директорлары мен тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары да осы жағдайға жол бергендері үшін тиісті шараларын алсын,- деді облыс әкімі.
Жиын соңында қала мен барлық аудандарда рейд ұйымдастыру, ата-аналар мен жасөспірімдердің арасында түсіндірме жұмыстарын жүргізуді жауапты басшыларға тапсырылды.
Облыс әкімінің жедел штаб отырысында берген тапсырмасына сәйкес Қазалы ауданында құқық бұзушылық пен топтық төбелестің алдын алу мақсатында бірқатар білім ошақтарында мектеп оқушылары мен ата- аналарының қатысуымен жиын өтті. Аудан әкімі Мұхтар Оразбаев төрағалық еткен алғашқы топ құрамынан жиынға облыстық мәслихат депутаты Нұрлан Самұратұлы, Қазалы ауданының құрметті азаматы Берік Бисембаев, аудан прокуроры Дарын Әбіш, аудандық полиция бөлімі басшысының бірінші орынбасары Ғанибек Айбергенұлы, аудандық білім бөлімінің қызметкерлері және зиялы қауым өкілдері қатысты.
Арнайы топ ең әуелі №266 мектеп-лицейдің 8, 9 ,10 және 11 сынып оқушыларының ата-аналарымен кездесті. Аудан басшысы осыдан бірнеше күн бұрын ауданда орын алған төбелеске қатысты түсіндірме жасады. Одан бөлек, балалардың тәрбиесіне ең бірінші жауапты адам – ата-анасы екеніне тоқталды.
– Бүгінгі сіздермен жүздесіп отырған себебіміз, 6 сәуір күні орын алған төбелеске қатысты болып отыр. Жалпы, Қазалы ауданы қай жағынан болмасын, Қазақстанда көш ілгері келе жатқан аудандардың бірі. Соның ішінде білім саласындағы жетістігі ұшан-теңіз. Сол жолда еңбек еткен ұстаздардың да еңбегі орасан. Бірақ, өкінішке орай, өткен оқыс жағдай мұғалімдердің еңбегін зая кетіргендей болды. Ол оқиға аяқсыз қалмайды. Қылмыстық іс қаралып, ата-анаға да шаралар көрілетін болады.
Әрбір ата-ана ұл не қызының «қайда, кіммен, не істеп жүргенін, тәртібі қандай, ұстаздармен байланысы бар ма?» барлығын бақылап, назарда ұстауы тиіс. Ата-ананың бақыты – баласы. Қандай ата-ана болмасын, баласының темір торға қамалғанын қаламайды. Сондықтан үйдегі тәрбиеге көңіл бөлу қажет.
Қазір балаларымызды еркелетіп бос жібердік. Сосын ол бала тентектікке барады. Ал, оның артында қылмыс тұр. Қазіргі таңда Әйтеке би кентіндегі 10 мектепке және қаладағы 3 мектепте құқық бұзушылықты болдырмау мен тәртіпсіздіктің алдын алу мақсатында түсіндірме жұмыстары жүргізіліп жатыр. Одан бөлек, арнайы топ түнгі рейд жұмыстарын қолға алды,– деді аудан басшысы.
Кезекті кездесу Ы.Алтынсарин атындағы №204 орта мектептің оқушылары және ата-аналарымен болды. Аудан басшысы қатысып отырған ұл балаларды орнынан тұрғызып, әрбір жас өскін келешегі жарқын болу үшін қате қадам баспауы қажет екенін айтты.
Жиын соңында аудан әкімі Мұхтар Әуесұлы ата-аналардың ұсыныс-пікірлеріне құлақ түріп, тиісті жауабын берді. Сондай-ақ, мектеп басшылары мен мұғалімдерге оқушылардың мектеп қабырғасында жүргенде қатаң қадағалауда болуын тапсырды.
Болашағымыз баянды, еліміздің тыныштығының деңгейі жоғары болуы үшін бала тәрбиесімен айналысу – әрбір ата-ананың парызы. Мектеп оқушыларына байланысты болатын келеңсіз жағдайлардың болмауы үшін жұдырықтай жұмылып жұмыстар атқарылу керек. Ата-ана өз баласының тәрбиесіне тікелей жауапты екендерін біліп, үйде баламен жұмыстар жасауы тиіс. Ұстаздар да оқушыларына тәрбие сағаттарын барынша белсенді өткізгендері жөн. Түнгі уақытта көп жүретін кәмелетке толмаған жасөспірімдерді құрықтап, ата-аналарына ескертпе жұмыстарын жасау – полиция өкілдерінің міндеті. Тек бір тарапта кінә болмайтыны белгілі. Мектеп педагогтеріне күйе жағып, білім беру жұмыстарына тіл тигізу қателік. Ата-анаға да тәртіптің барлығын ысырып қою да жөн болмас. Сол себепті де ұрпақ болашағы үшін бірлесе жұмыстар атқарып, бетімен кеткен балаларды тәртіпке әкелу ортақ жұмыс. «Қылмыскерлер де бала болған, тек оларға бала кезінде дұрыс жұмыс жасамаған» деп айтуға негіз бар. Баланың бойында тәртіпсіздіктің алғашқы белгілерін байқаған сәттен-ақ жүйелі жұмыстар жасап, баланың психологиясын емдеу керек. Саналы ұрпақ ел болашағы екендігін ұмытпайық. Суық қаруы бар бала емес, жылы жүректі бала ғана жарқын болашақтың кепіліне айнала алады.
Қазақбай ӘНДЕШ
