Әлемнің әр торабында турист тарту ісі үлкен тенденцияға айналған. Сарапшылардың пікірінше, қазіргі кезде әлемдік экономикада қарқыны төмендемейтін саланың бірі – туризм.
Бұл сала Қазақстанда да кең қанат жайып, ел экономикасының өсіп-өркендеуіне үлес қосуда. Десе де, туризм саласының қарқынын тежеп тұрған түрлі факторлар бар. Мәселен, туристік аймаққа апаратын жолдың сапасының нашарлығы, туристер тұрақтайтын орынның аздығы, қонақ үйлердің қызмет көрсету құнының қымбаттығы туризмнің дамуын тұсаулап тұр. Соған қарамастан, саяхатшылар мен туристер елдегі табиғатты, тарихи және көрікті жерлерді тамашалауға, демалыстан ләззат алуға әлемнің түкпір-түкпірінен туристер көптеп келеді. Ішкі туризмді қолдау мақсатында мен де Қазақстанның тарихи және көрікті жерлеріне жиі барып тұрамын. Әйтсе де, елдегі туристік нысандарда демалу қалтаны қағады. Есептеуім бойынша, ел ішінде кеткен қып-қызыл ақшаға шетел аралап қайтуға болады.
Хош. «Табысты бизнестің бірі саналатын туризм саласы Қызылорда обылысында қарқыны қалай? Облыс экономикасының күре тамыры күрішке байланған Сыр елі туризм саласына қаншалықты көңіл бөлуде?» деген туризм саласына қатысты сауалдарымызды облыстық кәсіпкерлік және туризм басқармасына жолдадық.
Сыр елінде туристер арнайы келетін тұмса табиғат болмаса да, талай тарихты ішіне бүккен көне қалалар, тәу ететін киелі орындар мен тарихи-мәдени ескерткіш-нысандарға бай өңір. Саяхатшылар үшін олардың қай-қайсысының да маңызы ерекше. Атап айтатын болсақ, бүкіл түркі әлеміне әйгілі Қорқыт ата мемориалдық кешені, әлемдегі теңдесi жоқ ең үлкен ғарыш айлағы болып табылатын Байқоныр кешенi, тарихы тереңде жатқан Сығанақ қалашығы мен «Сауысқандық» петроглифтерi, медициналық бағытты алатын болсақ, «Жаңақорған» шипажайлар кешені, «Қамбаш» көлi секiлдi туристiк дестинациялар жетерлік.
Өңiрiмiзде бүгінгі күні басым туристік аумақтар Арал, Қармақшы, Жаңақорған аудандары. Оның iшiнде Арал ауданынан Барсакелмес қорығы, «Ыстык су» шипалы бұлағы, құмды шөл төбелері, Қамыстыбас демалыс аймағын айта кеткен жөн.
Сала мамандарының берген ақпаратына сүйенсек, 2021 жылы өңiрiмiзге 94346 турист келген. Бұл көрсеткiш 2020 жылмен салыстырғанда 1,5 есеге артқан көрінеді. Сондай-ақ, туристер өңірдегі Байқоңыр кешенi, Қорқыт ата мемориалдық кешенi, Қамбаш демалыс аймағы, Ханқожа көлiне, және «Жаңақорған» шипажайына көптеп барған. Осы ретте Сыр еліндегі өзге туристік аймақтардың даму барысына қатысты сала басшысы Фердоуси Қожабергенов:
– Қазіргі таңда ішкі туризмді дамытуда туристік маршруттар бойындағы туристiк, мәдени-тарихи нысандардың инфрақұрылымдық жағдайын жақсарту жұмыстары жүргiзiлуде. Бұл ретте, Арал ауданындағы «Қамыстыбас» демалыс аймағына кiре берiс 1,5 км жолға асфальт төсеу және 100 орындық автотұрақ салу, Қазалы ауданындағы Жанкент қалашығын абаттандыру, Құттыбай кесенесi мен Сараман-Қоса мұнарасына жол салу, Шиелі ауданындағы Баласауысқандық шатқалына дейінгі және Жаңақорған ауданы «Қатын камал» үңгiрiне баратын автокөлiк жолының құрылысын салудың жоба-сметалық құжаттамасын әзiрлеу жұмыстарын жүргiзу мәселелері пысықталуда,– дейді.
Жалпы, туризмді дамытуда атқарылып жатқан жұмыстар жоқ емес. Десе де, Сыр еліне арнайылап ат басын бұрып, тарихи жерлерге тамсанып жүрген туристер бірлі-жарым болмаса, ағылып келіп жатқан адам жоқтың қасы. Ал, алысқа бармай-ақ, көрші жатқан Түркістан облысын мысалға алсақ, Қожа-Ахмет Яссауи кесенесіне, Арыстан баб кесенесіне, Орта Азияда ең үлкен үңгір саналатын Ақмешіт үңігіріне, Гаухар ана мен Домалақ ана кесенелеріне күнделікті туристер үздіксіз барады. Тарихына қызығып арнайы баратын туристердің саны күнде мыңнан асып жығылады. Ал, сенбі-жексенбі күндері келушілер саны екі есеге артады.
Біздің облыста тарихи қалалар мен орындардан кенде емес. Сыр елінде де көпшілік тәу етер қасиетті орындар да жетерлік. Одан қалды, Дүниежүзiлiк ЮНЕСКО ұйымының тарихи-мәдени нысандар тiзiмiне енгiзiлген «Сығанақ» калашығының тарихы әр жанды қызықтыратыны анық. Тек барды ұқсатып, туризмнің тамырына қан жүгірте алмай отырған өзіміз секілді.
– Сығанақ қалашығын мәдени-тарихи орын ретiнде ұстап тұру үшiн арнайы мекеме теңгерiмiнде болуы қажет. Осыған орай, Сығанақ калашығының туристік аймақ ретiнде калыптастыру мақсатында Түркістан облысындағы «Отырар», «Сауран» қалашықтары секiлдi республикалық мемлекеттік кәсіпорын деңгейiнде мекеме ашып, теңгерімге алу мәселесі пысықталуда.
Ал, Жанкент қалашығына 2005 жылдан бастау алған зерттеу жұмыстарымен қоса 2014 жылдан бастап бүгiнгi күнге дейiн облыстық бюджеттен каржы бөлiнiп, Қызылорда облыстық тарихи және мәдени ескерткіштерді қорғау мекемесі мен Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттiк университетiнiң арасындағы келiсiм-шарт негiзiнде археологиялық қазба жұмыстары жүргiзiлуде. 2019 жылы республикалык бюджет есебiнен, қорғанның оңтүстiк-шығыс қабырғаларына қайта жаңғырту (реставрация) жұмыстары жүргiзiлiп, қалашықтың кіре беріс аузына 12 метрлік «Жанкент» стеласы орнатылды, – дейді Фердоуси Әбілқасымұлы.
Мұнан бөлек, сала басшысының айтуынша, өңірдегі туризм саласын дамыту мақсатында өткен жылы имидждiк iс-шаралар өткiзiлген. «Қолөнер – асыл қазына» атты қолөнершiлер фестивалі мен отандық туристік фирма және БАҚ өкілдеріне арналған Қызылорда облысы бойынша ақпараттық тур ұйымдастырлды. Сонымен қатар, қонақ үй және мейрамхана бизнесі персоналдарына менеджмент бойынша семинар-тренинг өткізілді»,– дейді Ф.Қожабергенов.
Туризмнің дамуына тікелей жауаптының бірі үкімет болса, екіншісі – кәсіпкерлер. Сол себепті, биылдан бастап туризм саласындағы кәсіпкерлерге мемлекет тарапынан қолдау көрсетіліп келеді.
– Атап айтқанда, кәсiпкерлiк субъектiлерiнiн санитариялық-гигиеналық тораптарды күтіп-ұстауға арналған шығындарының бiр бөлiгiн субсидиялау үшiн, яғни санитарлы-гигиеналық тораптарды кутiп ұстауға айына 83300 теңге көлемiндегi қолдау, кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң жол бойындағы сервис объектiлерiн салу бойынша шығындарының бiр бөлiгiн өтеу, туристік қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектiлерiне сыйымдылығы жургiзушiнiң орнын қоспағанда, сегiзден астам отыратын орны бар автокөлік құралдарын сатып алу бойынша шығындардың бір бөлігін өтеу, туристік қызмет объектiлерiн салу, реконструкциялау кезiнде кәсiпкерлiк субъектiлерi шығындарының бiр бөлiгiн өтеу арқылы мемлекет кәсіпкерлерге қолдау көрсетуде. Бұның негізгі мақсаты – елдегі туризм саласын дамыту, алға ілгерлету,– дейді облыстық кәсіпкерлік және туризм басқармасы басшысы Ф.Қожабергенов.
Біз қалаға жақын маңдағы және Бәйгеқұмдағы тынығу орындарының бір күндік демалыс құнын сұрағанымызда еселеп өсіп кеткенін білдік. Содан болар, қызылордалықтар Түркістан облысына, қазақстандықтар шетелге жазғы демалысын арнайды. Не істеу керек? Сыр өңірінің туризм әлеуетін дамыту үшін жанашырлық пен жүйелі жоспар керегі байқалады. Осыдан кейін аймақ экономикасының дамуына ықпалы зор туризм саласы Сыр елін өркендетіп, өсіре ала ма әлде біздегі сала мамандары туризм саласының өрісін тарылтып, өшіріп ала ма? Анығын алдағы уақытта көрерміз. Біздікі жергілікті билік пен сала мамандарына ой тастау.
Елдос ЕРБОЛҰЛЫ
