Бүгінде бизнеске білек сыбана кіріскен азаматтарды қолдауға басымдық берілуде. Мемлекет түрлі бағдарламалар арқылы қайтарымсыз гранттар мен жеңілдетілген несие ұсынып келеді. Соның бірі 6 пайыздық жеңілдетілген несие беретін «Іскер» бағдарламасы мен 2,5 пайыздық несие. Төмен пайыздық мөлшердегі несие кімдерге беріледі? Қаржы алудың шарттары қандай? Өңірде бағдарламалар арқылы өндіріс әлеуетін арттырғандар бар ма? Жауап іздеп көрдік.
Адамдар идеяға бай. Бірі робот құрастырып, тыңнан түрен салғысы келеді. Енді бірі басқа бизнесті бастағанды құп көреді. Десе де, қол қысқа, қалта көтермейді. Сондықтан мемлекет бизнес бастаушы жеке кәсіпкерлерге әрдайым қол ұшын созуда. Соңғы жылдары Сыр өңірінің өзінде кәсіп бастаймын деп білек сыбанғандар көп. Соның бірі, қала тұрғыны – Жансая Мейрамбекқызы. Ол осыдан екі жыл бұрын жылыжай ісін қолға алып, облыста алғаш цитрустық жемістерді жерсіндіре бастады. Бұл шаруаны «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы бойынша қайтарымсыз қаржы алып бастаған. Аз уақыт ішінде жетістікке жетіп, табысын ұлғайтқан. Енді кәсібінің көкжиегін кеңейту мақсатында «Іскер» бағдарламасы бойынша несие алуға ниетті.
– Осы кәсіпті кеңейту мақсатында біз «Іскер» бағдарламасы арқылы 6 пайыздық несие алуды жоспарлап отырмыз. Құжаттар тапсырудамыз. Алты пайыздық несиені алған бойда біз үлкен көлемді жылыжай соғуды жоспарлап отырмыз. Қызылордадаға алғашқылардың бірі болып лимонарник соғу мақсатымызда бар. Жалғыз лимон емес, құлпынай, қиярды да еге беруімізге болады. Себебі, лимон 3 жылдан кейін өнім береді. Біз үш жыл уақытты құр кетірмей, лимон өнім беремін дегенше, табыс табудың барлық жолдарын жасаймыз, –дейді кәсіпкер Жансая Мейрамбекқызы.
Елдің шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға деген ұмтылысы қуантады. Сол себепті де халықтың табысын арттыру мақсатында «Іскер» бағдарламасы биыл да өз жалғасын тауып отыр. Мамандардың айтуынша, алты пайыздық жеңілдетілген несие алу үшін жұмыссыз болуы керек. Немесе кәсіпкер болуыңыз тиіс. Зейнет жасына шықққан жандарға бұл жеңілдік қарастырылмаған. Ең бастысы, бизнес жоспарыңыз болуы шарт. Сондай-ақ, міндетті түрде кепілгер, яғни гарант керек. Несие алатын азаматтың да, кепілгердің де несие тарихы мұқият тексеріледі. Сондықтан банктерге 180 күнен аса кешіктірілген қарыздар болмаған абзал.
– «Іскер» бағдарламасы Қызылорда қаласына кепілге қойылатын заттың көлеміне қарай 16 миллион теңгеге дейін бере алады. Ал, ауылдық елді мекендерде 5 миллион теңге көлемінде бере алады. Мал шаруашылығымен айналысатын болса, ауылдық елді мекендерде 7 жылға дейін алуға өтініш бере алады. Егер басқа өндіріс мақсатында немесе басқа да қызметтік көрсету саласында болса, 5 жылға дейін ала алады,– дейді облыстық кәсіпкерлік палатасының кеңесшісі Асылхан Балмаханов.
Жеңілдетілген несие «Қызылорда өңірлік инвестициялық орталығы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мен «Аграрлық несие корпорациясы» акционерлік қоғамның облыстағы филиалы арқылы беріледі. Мәселен, өткен жылы «Қызылорда өңірлік инвестициялық орталығы» арқылы 16 жобаға 89 млн. 300 мың теңге көлемінде 6 пайызбен несие берілген. Ал, «Аграрлық несие корпорациясы» арқылы 609 кәсіпкер 3 млрд. 320 млн. теңге несие алған. Несие алған кәсіпкердің көбі қаржысын мал шаруашылығы мен егін саласына бағыттаған.
Жалпы жеңілдетілген несиені барлық жобаға алуға болады. Бірақ бизнес жоспарда қаржының қайда, қандай мақсатқа жұмсалатынын алдын ала көрсетілуі тиіс. Мысалы, құрал-жабдық сатып алатын болсаңыз, қайдан, кімнен, қанша қаржыға алатынын құжаттар арқылы дәлелдейсіз.
– Кәсіпкер бірінші өзінің өңірлік, аудандағы болсын, жергілікті әкімдікке құжаттарын тапсырады. Жобалары әкімдік арқылы «Өңірлік инвестициялық орталығының» бақылау кеңесіне ұсынылады. Жинақталғаннан кейін біз сол жобаларды бірлесіп қараймыз. Биылға қаңтар айынан бастап бақылау кеңесінің нәтижесі бойынша клиенттер документтерін өткізіп, сол бойынша қазір жұмыс жасалуда, – дейді «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ ҚОФ маманы Еркінбек Рақымшаев.
Бұл бағдарламадан бөлек, биылдан бастап тек жастарға 2,5 пайызбен жеңілдетілген несие берілуде. Оған құжат қабылдау наурыз айынан басталды. Құжаттарды «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ Қызылорда облыстық филиалы жинақтап жатыр. Жеңілдетілген несиені 21-35 жас аралығындағы барлық жас ала алады. Шектеу қойылмаған. Студент те, жұмыс істейтін, жұмыссыз жастардың да мемлекеттік бағдарламаға қатысуға мүмкіндігі бар. Ол үшін кәсіпкерлік субъектісі ретінде тіркелуі керек. Бұған дейін кәсіпкер болып тіркелгендердің мерзімі 5 жылдан аспауы қажет. Несие мал шаруашылығы үшін 7 жылға, өзге бағыттарға 5 жылға беріледі. Несие сомасы 5 млн. теңгеге дейін.
– Бірінші жас кәсіпкер сенім білдірілген өкілге, яғни «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ Қызылорда облыстық филиалына құжаттар өткізеді. «Оған қандай құжаттар керек?» деген заңды сұрақ туындайтыны анық. Несие алуға үміткердің жеке куәлігі, несие тарихы, бизнес-жоспары, кепіл мүлкі, кепілге қойылатын мүліктің, сондай-ақ кепіл берушінің құжаттары, кепілге қойылған мүлікті бағалау есебі, екінші деңгейлі банктегі арнайы есеп-шоты керек. Ең басты талаптардың бірі – несие тарихы. Мемлекеттік бағдарламаға қатысушының соңғы 2 жылдағы несие тарихы мұқият тексеріледі. Кешіктірілген несие төлемдерінің мерзімі 180 күннен аспауы тиіс. Несие алуға үміткер осы құжаттарды жинақтап, өткізгеннен кейін «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ Қызылорда облыстық филиалы олардың толықтығын тексереді. Егер толық болмаса кері қайтарады, дұрыс болса 15 жұмыс күннің ішінде ұсынылған бизнес-жоспарды тексеріп, бағалайды. Одан кейін аталған ұйым ары қарай құжаттарды шағын несие беру бойынша бизнес-жобаларды қарау жөніндегі конкурстық комиссияға ұсынады. Облыстық конкурстық комиссия бизнес-жоспарды қарап, шешім қабылдайды. Жобаны қаржыландыруға шешім қабылданса тараптар келісімшартқа қол қойып, жас кәсіпкердің есеп-шотына қаржы аударылады, – дейді облыстық кәсіпкерлер палатасының қаржылай емес қолдау бөлімінің бастығы Әсел Алушаева.
Иә, бизнес жоспар болуы шарт. Оны егер өзіңіз әзірлеуге мүмкіндік болмаса, кәсіпкерлік палатасының мамандары қол ұшын созуға дайын. Осы тұста: «Жеңілдетілген несие алғаннан кейін төлем төлеу бірден басталады ма?» деген заңды сауыл туындайтыны анық. Бұл жөнінде жауапты тұлғалар былай дейді:
— Кәсіппен айналысуға ниетті кез келген азаматқа біз Қызылорда облысының кәсіпкерлер палатасы қаржылай емес қолдау көрсетуге әзірміз. Оған не кіреді? Біріншіден, жоғарыда айтқан түсіндірме жұмыстарын жүргіземіз. Ары қарай бизнес-жобасын әзірлеп береміз. Одан кейін түрлі бухгалтерлік, салықтық есептерін тапсыруға көмек көрсетіп, құқықтық құжаттарының жобасын тексеріп, әзірлейміз. Бұл қызметтердің барлығы ақысыз, тегін жүргізіледі. Ауыл азаматтарына бұл қызметті Кәсіпкерлер палатасының аудандардағы филиалы көрсетеді. Кәсіп бастаған кез келген жас, кез келген азаматқа біз қай уақытта да көмек көрсетуге дайынбыз. Ал, несиені алғаннан кейінгі төлемге келетін болсақ, кәсіпкер берілген мерзімнің үштен бір уақытына каникул кезеңін алуына болады. Каникул кезеңін негізгі қарызға да, сонымен бірге үстіндегі пайыздық өсіміне де алуға болады, – дейді облыстық кәсіпкерлер палатасының бөлім бастығы Әсел Ғайдуллақызы.
Айта кетейік, кепілге жылжымайтын да, жылжитын да мүлік қоюға болады. Жылжитын мүлік дегенде арнайы техникаларды ғана кепілге ала алады. Осы ретте ескеру керек, жеке автокөліктер жылжитын мүлік ретінде қарастырылмайды. Ал, жылжымайтын мүлікке қатысты Қызылорда қаласындағы мүлік бойынша бастапқы құнның 80 пайызы, аудан орталықтарындағы ғимараттың 70 пайызы, ауылдағы кепілдің 60 пайызы есептеледі.
Жоба 2025 жылға дейін жүзеге асырырылады. Биыл біздің облысымызға 1,3 млрд. теңге қаржы бөлінген. Оған 250-ден астам жастың жобасы қаржыландырылады деп жоспарланып отыр. Келесі жылға 1 млрд. 342 млн. теңге, 2025 жылға 1,4 млрд. теңге қаралған.
Е.ЕРБОЛҰЛЫ
