Жаз. Иә, бұл мезгіл құрылыстың уақыты. Тыраштанып, тырмысып шаңырақ көтеріп, үйдің іргетасын қалап жатқан адамдар қатары артады бұл мезетте. Ішің ащитын бір дүние, баяғы «асар» деген ұғым қазір «өлгенін» байқаймыз. Үй салып жатқан жерде үй иесінің өзін де таппайсыз. Тіпті, көлеңкесін де көрмейсіз. Өріп жүрген өзбектер. Үйдің кірпішін де солар өріп, қалағаныңыздай істеп береді. Қаладағы қалтасы қалың халық жер сатып алып, үйді осылай салады. Ал, айлығы шайлығынан артылмайтын өзге жандар болса жылдап пәтер кезегін күтуге, тамшыдан теңіз жасап қаржы жинауға мәжбүр. Өткен нөмірде «Қолың жетпейтін «қолжетімді баспана» атты мақала жариялаған болатынбыз. Сол бір жазылған жайдың жалғасы ретінде Қызылорда облысында үй алуға нендей мүмкіндіктер тетігі бар екенін зерделеп, арнайы «Отбасы банкінің» есігін қақтық.
Нақты ақпаратты сөйлетсек, Қызылорда облысы бойынша 75996 салымшы бар екен. Ал, депозиттер саны 77286-ға жеткен. Байқап тұрғандарыңыздай, үй алуға ниетті жандар аз емес. Жыл жылжыған сайын пәтер бағасы қарыштап барады. «Жинаған ақшасы құнсызданып кетпей ме?» деп күдіктенетін жандар да бар екенін білдік. Бірақ, банк қызметкерлерінің айтар уәждері мүлдем басқа. Оған қоса, өз жұмыс орындарын мақтауда алдарына жан салмайтынын да аңғардық.
— «Отбасы» банкі – тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесін іске асыратын Қазақстандағы және ТМД-ның бүкіл аумағындағы жалғыз қаржы институты. Бұл жүйе одан әрі кредиттеу үшін депозитте қаражат жинақтауды көздейді. Оның бірегейлігі мен классикалық ипотека алдындағы артықшылығы – ол қазақстандықтарға тұрғын үйді жылдық 3,5%-дан 5%-ға дейін мөлшерлемелер бойынша кредитке сатып алуға мүмкіндік береді. Мұндай ставкаларды бірде-бір мемлекет ұсынбайды. Мұндай қолжетімді несиені кез келген қазақстандық, оның баспанасы бар ма, жоқ па, оған қарамастан ала алады.
Тұрғын үй құрылысы жинақтарының барлық жүйесінің негізі – тұрғын үй қарызы. Біріншіден, бұл банктегі шотта қаражат жинауды қамтиды. Жинақтау кезінде сіз үш шартты орындауыңыз керек.
Кемінде үш жыл жинау. Яғни, үш жыл – бұл қарыз бойынша төмен мөлшерлемеге құқық беретін жинақтаудың ең аз мерзімі. Неғұрлым ұзақ жинасаңыз, соғұрлым төмен ставка.
Екінші талап, тұрғын үй құнының кемінде 50%-ын жинақтау қажет.
Үшінші, ең төменгі бағалау көрсеткішіне қол жеткізу. Бағалау көрсеткіші – банк клиентінің қаржылық тәртібінің индикаторы. Яғни, бағалау көрсеткіші төмен мөлшерлеме бойынша қарыз алуға құқық беретін негізгі факторлардың бірі болып табылады. Қажетті көрсеткішке қалай жетуге болады? Шотты ай сайын толтыру керек және депозитті толтыру арасында үлкен үзілістер жасамау керек, содан кейін бағалау көрсеткіші тез өседі, яғни тұрғын үй заемын тез алуға болады,- дейді банк маманы Қазыбек Жұманов.
Бір қуантарлығы, депозитте қаражат жинақталып жатқанда, банк жыл сайын оларға жылдық 2% мөлшерінде сыйақы есептейді және 200 АЕК немесе 612600 теңгеден аспайтын сомаға 20% мөлшерінде мемлекет сыйлықақысы есептеледі. Егер бұл соманы бір жыл ішінде жинақтайтын болсақ, онда 2022 жылдың қорытындысы бойынша ең жоғары сыйлықақы сомасы 122520 теңгені құрайды. Осылайша шотта тұрғын үй құнының 50%-ын жинақтап, жетіспейтін 50%-ын банк жылдық 3,5-тен 5%-ға дейінгі мөлшерлеме бойынша кредитке береді.
Өткен 2021 жылы банк 82252-ге дейін рекордтық көлемде несие берген. 2021 жылы әрбір төртінші кредитті отбасы банкі мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде ұсынған. Осы бағытта 2021 жылы қоныс иелеріне барлығы 19891 несие берілген.
«Бақытты отбасы» бағыты бойынша 4162 отбасы қоныс тойын тойлапты, «Шаңырақ» бағыты бойынша – 10835 және «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша – 4894 несие берілген. Жалпы, 2021 жылы отбасы банкі қазақстандық ипотеканың жалпы үлесінің 66%-ын ұсынған.
Республика бойынша 2021 жылы 601367 жаңа депозит ашылған. «Өсім қазақстандықтардың тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіне деген сенімінің артуымен байланысты» дейді мамандар. Өйткені ол қазақстандықтарға қолжетімді шарттар бойынша тұрғын үй сатып алуға көмектеседі. Ағымдағы жылы банк өз дамуын жалғастырады. Қызметтер мен құралдарды цифрландыру процесі жалғасатын болады.
— Айта кетейік, Отбасы банкінің маркетплейсі іске қосылды. Ол Baspana market деп аталады. Бұл Қазақстандағы жалғыз портал, онда қазақстандықтар бір жерде тұрғын үйді таңдай алады және мемлекеттік бағдарламаларға қатысуға өтінім бере алады, Банктің меншікті бағдарламалары шеңберінде құрылыс салушыдан оңтайлы нұсқаны таңдай алады немесе қайталама нарықта пәтер сатып ала алады. Күн сайын платформаға 5000-ға жуық адам келеді, бұл ретте 53 пайызы – 25-34 жастағы қазақстандықтар.
Құрылыс компанияларының өкілдері үшін құрылыс салушының жеке кабинеті жұмыс істейді. Ол арқылы тәуліктің кез келген уақытында салымшы объектінің сипаттамасы мен фотосуреттері бар хабарландыруды жүктей алады. Сондай-ақ, бұл сатудың тамаша орны. Өйткені Отбасы банкінің клиенттік базасында екі миллион адам бар,- дейді Қ.Жұманов.
Қалай болғанда да үй алудың шешімі қаржыға келіп тіреледі. Жинай беріңіз тек жинай беріңіз. Үйі бардың сый бар, керемет көңіл-күйі бар. Қазіргі заманауи мақал осы болып тұр. Барша қазақ елі баспаналы болсын деп тіледік. Біздікі тек баспанаға бағыт беру ғана.
Бағдарламалар бағамы
Әрбір адам өмірінде бір рет болса да «пәтер» мәселесіне тап болатыны анық. Қазақстандықтар үшін бүгінде түрлі мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасы қолжетімді. Мысалы, табысы төмен отбасылар 2% жылдық мөлшерлемемен баспана ала алады. Қазір жұмыс істеп тұрған тұрғын үй бағдарламаларына шолу жасағанды жөн көрдік.
Нұрлы жер
«Нұрлы жер» – халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз етуге арналған мемлекеттік бағдарлама. Ол жаңа пәтер, жеке үй сатып алуға мүмкіндік береді. Баспана дайын күйінде сатылады.
Ипотека бойынша жылдық мөлшерлеме – жылына 5% (қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі – 5,2%), бастапқы жарна – 20%-тен жоғары. Кредит беру мерзімі – 25 жылға дейін.
5-10-20
Әкімдікте кезекте тұрған қазақстандықтар «Шаңырақ» («5-10-20») бағдарламасы бойынша баспана алуға үміткер бола алады. Бұл «Нұрлы жер» бағдарламасының жаңа бағыты.
Кредит бойынша мөлшерлеме жылдық 5%-ті құрайды, ең төменгі алғашқы жарна – 10%, қарыз мерзімі – 20 жылға дейін.
Отбасындағы әрбір адамның табысы соңғы алты айда 3,7 күнкөріс минимумынан аспауы керек. 2021 жылы отбасындағы бір адамның табысы 126917 теңгеден аспауы керек.
Пәтерді әкімдік немесе құрылыс компаниясы салған кез келген жаңа тұрғын үй нысанынан сатып алуға болады. Сондай-ақ тұрғын үйді үлескерлік қатысу шарты бойынша алуға мүмкіндік бар. Бірақ ол үшін құрылыс компаниясының Тұрғын үй құрылысы бірыңғай операторының кепілдігі болуы керек.
Нұр-Сұлтан мен Алматы қалаларының тұрғындары үшін қарыздың ең үлкен сомасы – 18 миллион теңгеге дейін, Атырау, Ақтау, Ақтөбе, Шымкент, Түркістан, Қарағанды қалалары мен Қарағанды облысы үшін – 15 миллион теңгеге дейін, ал басқа аймақтар үшін – 12 миллион теңгеге дейін (28 мың доллар).
Әкімдіктер ұсынатын кредиттік баспана бойынша баға параметрлері:
бір шаршы метр үшін 240 мың теңгеге дейін Алматыда;
220 мың теңгеге дейін Нұр-Сұлтан және елорда маңында;
200 мың теңгеге дейін Шымкент және Алматы қаласының маңында;
180 мың теңгеге дейін Ақтөбе, Атырау, Ақтау, Түркістан, Қарағанды және Қарағанды облыстарында;
160 мың теңгеге дейін басқа аймақтарда.
«Орда» ипотекасы
Қазақстан тұрғын үй компаниясы (бұрынғы Қазақстанның ипотека компаниясы) серіктес банктер арқылы «Орда» ипотекалық кредиттеу бағдарламасын іске асырады.
Бағдарлама бойынша жаңа салынған немесе ескі үйлерді сатып алуға болады.
Бағдарлама шарттары:
Қарыз сомасы:
ең төменгі сома – 1 000 000 теңге;
ең жоғарғы сома – 65 000 000 теңге.
Қарыз беру мерзімі: 240 айға дейін (20 жыл).
Бастапқы жарна:
пәтер бағасының 30%-і (табыс көзін толық растаған жағдайда);
пәтер бағасының 50%-і (табыс көзін ішінара растаған жағдайда).
Бастапқы жарнаны жылжымайтын мүлік түріндегі қосымша кепілмен алмастыруға болады.
Сыйақы мөлшерлемесі:
табыс көзін толық растаған жағдайда жылдық 12%;
табыс көзін ішінара растаған жағдайда жылдық 14%.
Ипотека алудың жеті қадамы:
Пәтер таңдау (жаңа немесе ескі үйлерден).
Ипотекалық тұрғын үй қарызын алу үшін серіктес банкке құжаттарды тапсыру.
Банк бастапқы сұрыптауды өткізеді.
Банк қазақстандық тұрғын үй компаниясына өтінімді жолдайды.
Қазақстан тұрғын үй компаниясы өтініш берушінің кредит төлу қабілетіне бағалау жүргізіп, қарыз беру немесе өтінішті қабылдамау туралы шешім шығарады.
Банк Қазақстан тұрғын үй компаниясы атынан келісімшарт жасайды.
Қазақстан тұрғын үй компаниясы кепілді тіркегеннен кейін қарыз беріледі.
«Ұмай» әйелдер ипотекасы
Отбасы банк «Ұмай» әйелдер ипотекасы» бағдарламасын іске қосты. Қарыз бойынша мөлшерлеме жылдық 12%-ті құрайды, қарыз сомасының 50%-і жиналғаннан кейін ол 3,5%-ке дейін төмендейді. Қарыз беру мерзімі – 25 жылға дейін, қарыз сомасы пәтердің бағалау құнының 85%-іне дейін, ал отбасының ең жоғарғы табысы 320 мың теңгеге дейін болуы керек.
Пәтерді жаңа салынған үйлерден немесе ескі үйлерден де сатып алуға болады. Меншігінде басқа жылжымайтын мүліктің бар-жоғы бойынша шектеу жоқ, екі қарыз алушыны қатыстыруға болады.
Бақытты отбасы
«Бақытты отбасы» – баспана алу үшін табысы төмен отбасыларға кредит беру бағдарламасы. Бұл бағдарламаға көпбалалы, толық емес, сондай-ақ мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеп отырған отбасы қатыса алады.
Қарыз бойынша мөлшерлеме – 2%. Ең төменгі бастапқы жарна – қарыз сомасының 10%-ы. Қарыз беру уақыты – 20 жылға дейін. Қарыз сомасы — Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Ақтау және Атырауда 15 миллион теңгеге дейін. Басқа өңірде – 10 миллион теңгеге дейін.
Жаңа салынған нысандардағы пәтерді, пайдаланылған пәтерді немесе жеке тұрғын үй сатып алуға болады. Алайда өтініш берген адам әкімдікте кезекте тұрған өңірден ғана баспана ала алады.
Мынаны білу маңызды: соңғы жарты жылда отбасындағы әрбір адамның табысы 3,1 күнкөріс минимумынан аспауы керек. 2021 жылы күнкөріс минимумы – 34302 теңгені құрады, ендеше отбасының әрбір мүшесінің табысы 106336 теңгеден аспауы керек.
Баспана алу үшін:
әкімдікте кезекке тұру керек;
«Отбасы банк» бөлімшесінде тұрғын үй жинақтары туралы келісімшарт жасау керек;
тиісті құжаттарды ұсынып, төлем қабілеттілігін бағалаудан өту керек.
«Жас отбасы» бағдарламасы
Жақында ғана некеге тұрғандар да жылдық 6% мөлшерлеме көлемінде аралық қарыз ала алады. «Жас отбасы» бағдарламасы бойынша кредиттеу мерзімі – 6-9 жыл, ал қарыз сомасы – 90 миллион теңгеге дейін. Кепіл зат – сатып алатын жылжымайтын мүлік.
Жаңа салынған пәтер немесе жеке үй немесе ескі үй сатып алуға болады. Сонымен қатар, үлескерлік қатысу шарты бойынша да алуға мүмкіндік бар. Сондай-ақ ақшаны тұрғын үйді жөндеуге, үй құрылысына немесе жер телімін сатып алуға жұмсауға болады.
Қарыз алу үшін ерлі-зайыптының бірі немесе екеуі де «Отбасы банкте» жаңа депозит ашып, кемінде бір жыл қаражат жинауы керек. Бағалау көрсеткіші бес проценттен төмен болмауы қажет. Кредиттік өтінімді ұсынған кезде баспана құнының жартысын жинап үлгеруге тиіс немесе сол сомаға жететіндей етіп қаражат құю керек. Депозит ашқан кезде некеге тұру уақыты үш жылдан аспауы маңызды.
Айдар САЙЛАУОВ
