Күнделікті ақпарат арналары мен басылым беттерінде аралас мектептер туралы айтыла бастады. Зиялы қауым аралас мектептердің қоғамға келтіріп отырған үлкен кедергісі жайында сөз қозғап, оларды бірыңғай қазақ мектептеріне айналдыру мәселесін көтерді.
Талғардағы заманауи технологиямен жабдықталған мектепте болған тартыс кезінде кейбір ата-аналардың балаларын орыс кластарына оқытуға бейіл екендігі байқалды. Бұлар мектептің аралас мектеп болғандығын қалайды. Тек қана қоғам белсенділері мен халық қалаулыларының араласуымен мектеп қазақ мектебі болып ашылатын болды. Бір таңданарлығы, әлгі ата-аналардың отыз-қырықтар шамасындағы жастар екендігі, көкейлеріндегі орыс тіліне деген құлшыныстың басымдығы айтса айтқандай. Бұл біздің қоғамның отыз жыл бойы құлдық санадан арыла алмағандығымыздың белгісі. Бейшара ана тілі әлі өз тұғырына қона алмай келеді.
Сонымен аралас мектептер бізге не береді? Онда оқитын қаракөздеріміздің болашағы қандай болады? Өз тілін білмейтін, сыйламайтын ұрпақтан не күтуге болады?
Аты аралас болғандықтан бұл жерде орыс тілі алға шығады. Оқушылардың өзара қатынасы осы тілде жүреді. Демек, сыныбында қазақша сабақ жүргенімен балалардың орысша-қазақша қойыртпақ тілдесуі, ана тілімізді шұбарлап, дүбәра ұрпақ қалыптастырады.
Баласын орыс сыныбына беруге құмар ата-аналардың ойында қазақ мектептерінде білім төмен деген түсінік қалыптасқан. Шын мәнінде қазақ мектептерінде оқыған шәкірттердің республикалық, халықаралық олимпиадаларда жүлдегерлер қатарында көрінуі басқаша ойлауға себеп болып отыр.
Тәуелсіздігіміздің отыз жылдығынан асқанда әлі де орысқұлдық санадан айыға алмағандығымыз – біздің бейшаралығымыз. Орыс тілінсіз баламыз нанын жей алмайды деу баяғы кеңес кезіндегі ұран болатын. Бізбен қатар тәуелсіздігін алған Грузияда ағылшын тіліне ерекше мән беріліп, орыс тілін ысырып тастаған көрінеді. Жаһандану заманында ағылшын тілінің алғашқы орынға шыққаны ақиқат. Бұдан жас ұрпақтың ұтатыны, бәсекелестік өркен жайған кезде өзгелермен таласа алатындардың көбейетіні күмән тудырмаса керек.
Қазір гимназиялар, лицейлер, инновациялық колледждер өз орнымен жұмыс жасап, жетістіктерге жетіп жатса, аралас мектептер де олардан қалысар емес. Олардың түлектерін ұлттық намысты түсіне алады деуіміз қиын. Көбіне билік басындағылардың құлдық санадан айыға алмағандығы осы арада ерекше байқалады.
Енді мынандай жай ойлантады. Алыс аудан орталықтарында жүз пайыз қазақтар қоныстанған мекендерде орыс мектептері әлі де есіктерін айқара ашып отыр. Менің бір танысым балаларын орыс мектебіне бермеуге үгіттеп кей ата-аналарды көндіре алмағанын айтады. Бұл да баяғы орысқұл сананың әсері. Есесіне осындай мектептерді ағылшын тілін тереңдетіп оқытуға арнаса, мемлекет те, ұлт та ұтар еді. Онда жұмыс істейтін мамандар жетіспейді деуіңіз мүмкін, бұл бес-алты жылдықта қалыпқа келеді.
Өтебай Серәлі,
Ақтөбе қаласы
