Күн сайын жер бетінде қаншама ана құрсағындағы адамдарды өлтіріп жатырмыз. Дәл осы күнәдан су жұқтырмай шығу үшін іште жатқан адамға «эмбрион», «органогенез» деген атаулар бергенбіз. Егер біз олардың адам екенін ескерсек, жасанды түсік жасағандарды қылмыскер есебінде сотқа тартар едік. Қазіргі қоғам қылмысқа көпе-көрнеу жол беріп отыр. Бұл қадамға түсік тастатын «мифепристон», «мисопростол» деп аталатын дәрілерді құртудан бастап кірісу керек.
Бір адамды өлтіру бүкіл адамзатты өлтірумен тең. Он тоғызыншы ғасырда жасанды түсік жасатқандарға қатал жаза қолданылған. Ал, жиырмасыншы ғасырда бұл тыйымдар жұмсартылып, біртіндеп өзгере бастаған. 1973 жылдан бастап АҚШ-та жүктіліктің алғашқы үш ай мерзіміндегі жасалатын жасанды түсік заңдастырылған.
Біздің айтып жатқанымыз қаталдау көріне ме? Өйткені, түсік жасаудың түрлі себебі бар ғой. Инцест, алданып қалу, денсаулығы көтермеу сияқты…
Америкалық дәрігер Бернард Натансон он екі апталық балаға жасалған түсікті ультра дыбысты зерттеу қондырғысы арқылы кинофильм етіп түсіріп, оны «Үнсіз шырқырау» деп атаған. Бұл фильмді көрудің өзі ауыр. Түсік жасалып жатқанда құрсақтағы қол басындай өмір иесі пышақтан қашып, жанталаса әрекет танытады. Жүрек соғысы екі есе күшейеді, алайда, сорғыш-пышақ бала денесін қысып алып, пәршелей бастайды. Сол кезде оның аузы қатты шыңғырған адамдай кейіпте ашылып қалған.
Иә, ерте жүктілік пен түсік жасату белең алып бара жатыр. Жаңсақтығынан жанын сауғалап қалу үшін «адам өлтіретін» бойжеткендер арамызда жер басып жүр. Біз болсақ, «жастықта кім жаза баспайды?» деп жұбатамыз. Енді не дейміз? Қу нәпсісін жеңе алмайтын жігіт, арзан ләззатқа алданатын қыз, қайсыңды қалай ақтайын? Ойсыз әрекеттен опық жеп, бойға біткен баладан құтылуға асыққандарға не айтуға болады?
Бір ана құрсағындағы егіз бала сөйлесіп жатыр-мыс. Біреуі келесі өмірге сенетін, біреуі сенбейтін бала болса керек.
«Сен туғаннан кейін де өмір бар екеніне сенесің бе?» – деп сұрайды сенбейтін бала.
«Әрине, біз бұл жақта сол жарық дүниеге жарқын жүзбен бару үшін дайындалып жатырмыз», – деп жауап береді сенетін бала.
«Ал, болса ол қандай жарық дүние?»
«Дәл қандай екенін білмеймін, бірақ шат өмір бар».
«Қой, ол жақтан қайтып келген ешкім жоқ, өмір құрсақпен аяқталады».
«Мен ол жақта мамамызбен кездесетінімізді, оның бізді сүйетінін де сеземін».
«Мама дейсің бе? Қайда ол? Мама деген жоқ».
«Бар, кейде мен оның бізді жақсы көріп салған әнін де естимін».
Осы мысал сөзден көптің ойына ең бірінші Құдайға сенбейтін, о дүниелік өмір бар деп есептемейтін адам түсе кетеді. Ал, маған нәресте адамдардың бірінің мына дүниеге құштарланып жатқан сәті елестеп, бейкүнә бейнесі көз алдымда тұрып алды.
Енді бір сәт статистикаға жүгініп, сандарды сөйлетейік. Былтыр елімізде 7 мыңға жуық қыз баланың аяғы ауырлап, оның мыңнан астамы түсік жасатқан. Нақтырақ айтсақ, 15-19 жас аралығындағы 6724 қыз жүкті болған, оның 5639-ы босанып, 1086 бойжеткеннің жүктілігі абортпен аяқталған. «Қарғайын десем – жалғызым, қарғамайын десем – жалмауызым» деп осынша ата-ана жерге қарап қалды. Осынша өмір иесі өздері сенген дүниежарықты көрмей кетті. Жүктілік мерзімін үзетіндер мойнындағы жүктен уақытша ғана арылады, әрине. Одан кейінгі салдарға салғырт қарап, болашағына болжам жасай алмайды. Жасанды түсіктен кейінгі залал мен асқынулардан зардап шегеді. Бойын үрей билеп, қорқыныштың қарғыбауына ілінген қыздардың өз бетімен дәрі қолданып немесе түрлі тәркі тәуекелге бел буатындары қаншама?! Мұндай әрекет оң нәтижесі жоқ, болса да шикіліктер шығып, шиеленісе береді. Ең сорақысы, олардың көбі ана бақытын бастан кеше алмайды.
«Адамның бір қызығы бала деген» деп, Абай неге өзге қызықты кейінгі орынға қойды. Бала – ата-ананың болашақтағы тірегі. Ал, аборт жасатқандар – болашақ тірегін тамырынан жұлып тастағандар, бұған қатысты басқа сөз айту обал. «Баласы бардың басында алтын тәжі болады, оны баласы жоқтар көреді» дейді аталарымыз.
Реті келіп тұрғанда мамандардың айтқанына құлақ асайық, облыстық көпбейінді аурухана директорының емдеу ісі жөніндегі орынбасары Жаңыл Исақызы былай дейді:
«Жүктілікті жасанды түрде үзу әдістері дәрі-дәрмектік және хирургиялық негізде жүргізіледі. Жүктілікті үзу кезінде қан кету, жатырдың тесілуі, түрлі қабыну, асқынулар орын алады. Мұның нәтижесі геморрагиялық шок, қан құю, жатырдағы тесікті тігу немесе жатырды алып тастаумен аяқталуы мүмкін. Қабыну аурулары арқылы бедеулікке тап болады…».
Осынша азапты тілеп алып не керек? Рас, жүктілікті үзу медициналық тексеруден кейін, қарсы көрсеткіштерді жойғаннан соң жасалса, оң нәтижелер беріп қалуы ғажап емес. Бұл да дәрігердің сөзі.
«Жүктілікті тоқтатқаннан кейін, әсіресе біріншісінде, болашақта көптеген қыздар жүкті болу және бала көтеру кезінде қиындыққа тап болады. Жас неғұрлым жас болса, бала көтеру процесі және одан кейінгі босану жүкті әйел үшін қауіпті. 13 пен 16 жас аралығындағы жүкті қыздарда сәби көтеру қиынырақ, олар жүктіліктің әртүрлі патологияларын дамытады, мысалы, преэклампсия, анемия, бүйрек аурулары плацентарлы жеткіліксіздік, түсік түсіру қаупі әлдеқайда жоғары, салмағы аз балалардың туылу қаупі бар»,– деп, ескертеді дәрігер.
Осындай проблемамен бетпе-бет қалған жас қыздар ұзақ уақытқа созылған жағымсыз эмоционалды күймен, психикалық азаппен жүреді, бұл жас ананың психикасына кері ықпал етеді, тіпті суицидтік әрекеттерге дейін әкеледі. Көбінесе жүкті жасөспірім қыздар жүктілікті отбасынан жасырады, медициналық көмекке кеш жүгінеді, балалар қалаусыз туылады, нәтижесінде жас ана жаңа туған нәрестеден бас тартады.
Иә, мойындағымыз келсе де, келмесе де, «аборт жасату» деген аурудың қоғамды дендеп бара жатқаны даусыз. Көзімізді киіз шормен таңып алсақ та, таңбаланып тұрған дәуір кеселін көрмей тұра алмаймыз. Ал, оның емі, айығу жолы қайсы? Осы жерде дана қазақтың бір ауыз сөзін тірілтсек, ем де – сол, жөн де – сол. «Қызға қырық үйден тыю» деген тәрбие қайда? Ата-ана қызының не істеп, кіммен құрбы болып жүргеніне абай болуы керек. «Дос қызымның үйіне қона салайын» деп, қос кезіп жүретін қызынан есеп алмайтын аналар да бар. Олардың ойынша «бала еркін өсуі тиіс». Ал, аталарымыз: «Ұлыңды бөтен үйден тойдырма, қызыңды бөтен үйге қондырма» дейді. Қарап отырсақ, қазақтың мақал-мәтелдерінің өзі-ақ бір мектептің тәлім-тәрбиесін береді екен.
Сондықтан ойнап жүріп опық жемес үшін бала оң мен солын санап емес, саналы түрде ажыратып, өткенге өкінбес үшін ең алдымен ұлттық тәрбие тінін мықтай білуіміз қажет.
Айдар САЙЛАУОВ
