Отан алдындағы міндетті мінсіз орындау, борышын өтеу әрбір азаматтың алдындағы парыз. Бабадан қалған асыл мұраны көздің қарашағындай сақтап, жерді қорғау ерлерге жүктелген жауапкершілік. Әскерге барып, еліне қалтқысыз қызмет ету де, қайсарлықтың үлгісін көрсетіп ерлік жасау да ерге тән қасиет. Бірақ, сол парыздың парқын түсінетін, жауапкершіліктің жүгін арқалайтын, әскерге баруға құлшынатын жастардың қатары сиреп бара жатқан секілді. Десек те, бұл ер-азаматтардың Отан қорғаудан қашқақтауынан емес, сондағы жағдайдың жөнсіздігінен болуы мүмкін. Әйтпесе, бұрын бәрі сарбаз атануға асық боп, тексерістен еш кедергісіз өтуді тілейтін-ді. Ата-ана мен туған-туыстан жыраққа кетіп, темірдей тәртіпке көндігуге бел буып, әскерге саналы түрде өз еркімен баратын. Бүгінде темірдей тәртіп түзу бағытынан тайқып, жас сарбазды тұқыртып жіберуге дайын сияқты. Бәлкім, әскерге баруға құлық танытпаудың басты себебі осы шығар.
Әскери шені барлар қолдағы билігімен жас сарбаздың аяғын матауға көшкен сыңайлы. Әлсізге күш көрсетіп, әлімжеттік жасауға әуес болған ба дерсің? Мұның бәрін ойдан құрастырып орайын айтып, яки бал ашып, болжап отырғанымыз жоқ. Бәрі болған оқиға, жастардың басынан өткерген қиындығы. Өйткені, әскерде жүріп өз-өзіне қол жұмсағандар көбейіп, сау барып, ауру боп қайтқан жігіттер де бар. Сонымен, жүйенің жүгенсіз кеткендігіне кім жауапты? Кімді жазғырамыз? Бұл төңіректе өрбитін мәселе де, туындайтын сауал да көп. Тіпті, үлкен кісілер де әскердің әлеуетін ойлап әлек. Құрметтелген атаудың құны түспеуін тілеп отыр. Не де болса сыйластықтың сиқын кетірмеген абзал. Әйтпесе, елім деп еміреніп, жұртым деп жұмылып жүрген жастардың әскерге деген қызығушылығы құрдымға кетпек. Кезінде батыр бабаларымыз талай қанды жорықта тайсалмас табандылық көрсетіп, сұрапыл соғыста қасық қаны қалғанша күресіп, тірескеннің тізесін бүктірген. Әсте, осындай ұлы ұлттың ұрпағы да борышты баянды өтеуде қорқа соғады деу әбестік болар. Сайып келгенде, Отан алдындағы парызын абыроймен орындай алса жеңіс һәм жетістік, көңіл марқаяр мақтаныш сол болмақ. Тек қайткен күнде де әскери бөлімдер де белден асар былықтың көбеймегені жөн.
Айта кетейік, елімізде көктемгі әскерге шақыру науқаны басталды. «Биыл жылдың 1 наурызы мен 30 маусым аралығында 18-27 жас аралығындағы 750-ге жуық Сыр елінің азаматтары Отан адындағы борышын өтеуге әскерге аттанады. Жас сарбаздар ҚР ҰҚК Шекара қызметінде, ҚР IIM Ұлттық ұланы мен ҚР Төтенше жағдайлар министрлігіне қарасты бөлімдерде өтейтін болады» деді облыстық қорғаныс істері жөніндегі департаментінің бастығы Айдын Сағынбеков. Осыдан бірнеше жыл бұрын әскери қызмет өткеруге ынталандыру мақсатында жеңілдіктер жасау керектігі айтылып, жағдайды жақсарту көзделген болатын. Бүгінде бұл мәселе шешімін тапқан сыңайлы. Мәселен, сарбаздардың мерзімді кезінде несие мерзімін ұзартуға, белгіленген мерзімдегі қызметіне біржолғы ақшалай сыйақы төлеуге, білім беру секторында жеңілдіктер беруге, сондай-ақ олардың отбасы мүшелеріне коммуналдық қызметтерге ақы төлеу сияқты Қорғаныс министрлігінің жастардың мерзімді әскери қызмет өткеруге деген ынтасын арттыру мақсатындағы ұсыныстар бойынша келісімдер жүргізілуде. А.Сағынбековтің айтуынша, әскерге шақыру науқанын жергілікті атқарушы органдар ұйымдастырып, қамтамасыз етеді. Комиссияларды қала және аудан әкімдерінің орынбасарлары басқарады. Сондай-ақ, әскери бөлімдерге елімізді қорғауға қабілетті, денсаулығы мықты, дене бітімі шыныққан, сауаты жеткілікті, моральдік-іскерлік қабілеті жоғары азаматтар жіберіледі екен.
Сонымен қатар, зерделеу жұмыстары да жүргізіліп жатыр. Яғни, өкілетті орган азаматпен және оның ата-анасымен әңгімелеседі. Зерделеу барысында азамат жайында толық мәліметтер нақтылана түспек. Еліміздегі әскерге шақырылған әрбір жас денсаулығына қатысты арнайы тексерістерден өтеді. Мысалы, туберкулезбен, көз ауруымен, қатерлі ісікпен және басқа да аурулармен ауыратын адам әскерге мүлдем жарамсыз деп танылады. Ал, егер ауруы емделетін болса, әскерге шақыру мерзімі шегеріледі. Деректерге сүйенсек, былтыр әскерге шақырту алған 80 мыңнан астам азаматтың 10%-ның денсаулығы әскери борышын өтеуге жарамаған. Оның үстіне, бүгінде көз аурулары көптеп анықталуда. Осындай көрсеткішті де өз кәдесіне жарататын жастар пайда болған көрінеді. Талай рет «Жастар неге әскерден жалтарады?» деген мәселе көтерілген, сауалға қатысты түрлі жауаптар жазылып, себеп-салдарлары салалы түрде ажыратылып айқындалған да еді. Әлбетте, басты себеп жоғарыда атап өткен кей әскери бөлімдердегі бәріне байқалмайтын былық, сырт көзге көріне бермейтін ішкі шикілік, көрсетілетін қысым. Ал, екіншісі кей жастардың «әскер» атын естіп алыстан үркуі һәм түрлі себептері. Сондықтан, көбісі әскерге бармаудың түрлі тәсілін, айла-амалын қарастырады. Яғни, аурумын деп жалған құжат жасатып және басқа да қулықтарға баратын болса жалтарғаны үшін жауапқа тартылып, заңнамаға сәйкес жазаланады. Яғни, белгілі мерзімге дейін бас бостандығынан айырылу, көрсетілген мөлшер бойынша айыппұл төлеу жүзеге асырылады.
Қысқасы, елдің ертеңі ерлердің, айбаты асып, қайраты тасыған азаматтардың қолында. Демек, тепсе темір үзетін жігіттердің көбісі сапта тұруға сақадай сай, Отан алдындағы борышты өтеуде белін бекем буған. Сондықтан да, әскердегі бөлімдер әр жастың асқақ арманын аяқ асты етпей, намысын орынсыз найзаламағаны абзал.
Замира ҚОНЫСЖАН
